Opublikowany w ostatnich dniach rządowy projekt Ustawy o Radzie Fiskalnej, stanowi de iure i de facto reakcję Rady Ministrów na konieczność spełnienia przez państwa członkowskie Unii Europejskiej obowiązku posiadania niezależnych instytucji fiskalnych. Oblig ten wynika z treści Dyrektywy Rady 2011/85/UE z dnia 8 listopada 2011 r. w sprawie wymogów dla ram budżetowych państw członkowskich (Dz. Urz. UE L 306 z 23.11.2011, str. 41, z późn. zm.). Cechą charakterystyczną planowanej instytucji o profilu doradczo-eksperckim ma być niezależność.
W art. 4 projektu ustawy proponuje się określenie kompetencji materialno-prawnych przyszłej Rady Fiskalnej. W zakresie jej kompetencji znajdować się ma m.in. opiniowanie prognoz makroekonomicznych wykorzystywanych na potrzeby opracowania takich dokumentów jak projekt ustawy budżetowej oraz projekt średniookresowego planu budżetowo-strukturalnego. Ponadto będzie opiniować projekt ustawy budżetowej m.in. w zakresie przestrzegania zasady stanowiącej, że państwowy dług publiczny nie może przekroczyć 60% wartości rocznego produktu krajowego brutto. Rada Fiskalna oceniać będzie również krajowe ramy budżetowe w rozumieniu art. 2 dyrektywy Rady 2011/85/UE z dnia 8 listopada 2011 r. w sprawie wymogów dla ram budżetowych państw członkowskich pod kątem ich spójności i skuteczności oraz na wniosek Rady Ministrów sporządzać sprawozdanie, o którym mowa jest w treści art. 3 ust. 5 rozporządzenia Rady (WE) nr 1467/97 z dnia 7 lipca 1997 r. w sprawie przyspieszenia i wyjaśnienia procedury nadmiernego deficytu. Przypomnieć należy, że wspomniane sprawozdanie zawiera cele dotyczące wydatków i dochodów publicznych oraz działań dyskrecjonalnych zarówno po stronie wydatków, jak i dochodów, spójne z zaleceniem Rady, a także informacje o działaniach już podjętych i o charakterze działań planowanych z myślą o osiągnięciu tych celów. Rozporządzenie stanowi expressis verbis, że państwo członkowskie może zwrócić się do odpowiedniej niezależnej instytucji fiskalnej o sporządzenie niewiążącego, oddzielnego sprawozdania oceniającego, czy podjęte i planowane środki są wystarczające w odniesieniu do celów. Projektowana ustawa wpisuje się więc w realizację założeń obecnych w treści unijnego Rozporządzenia z 7 lipca 1997 roku.
Nadmienić trzeba również, że do właściwości Rady Fiskalnej należeć ma także sporządzanie opinii projektów dokumentów rządowych w zakresie ich oddziaływania na stabilność finansów publicznych i sytuację makroekonomiczną kraju - na wniosek Ministra Finansów. W przekonaniu wnioskodawcy projektu tj. Ministra Finansów, przyszły organ doradczy składać się z niezależnych ekspertów, których działalność przyczynić się ma do zwiększenia transparentności oraz poprawy jakości zarządzania budżetem państwa.
Dlatego też w stosunku do przyszłych członków Rady Fiskalnej ustanowione mają zostać wymogi w zakresie posiadanego wykształcenia. Tym samym członkiem Rady będzie mogła być osoba, która łącznie spełniać będzie takie warunki jak posiadanie obywatelstwa polskiego, korzystanie z pełni praw publicznych, posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych, brak skazania prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe, nieposzlakowana opinia oraz posiadanie wykształcenia wyższego trzeciego stopnia w dyscyplinie ekonomia, finanse lub prawo, oraz przynajmniej 10 lat doświadczenia zawodowego w dziedzinach finansów publicznych, makroekonomii i zarządzania finansami jednostek sektora finansów publicznych albo wykształcenie wyższe drugiego stopnia oraz przynajmniej 15 lat doświadczenia zawodowego w dziedzinach finansów publicznych, makroekonomii i zarządzania finansami jednostek sektora finansów publicznych – w przypadku członka Rady pełniącego funkcję Przewodniczącego Rady. Wobec członków Rady niepełniących funkcji Przewodniczącego Rady oczekiwać się będzie legitymowania się wykształceniem wyższym drugiego stopnia oraz przynajmniej dziesięcioma latami doświadczenia zawodowego w dwóch spośród z trzech dziedzin: finansów publicznych, makroekonomii lub zarządzania finansami jednostek sektora finansów publicznych.
Nowy organ liczyć będzie siedmiu członków, w tym przewodniczącego i jego zastępcę. Oblicze nowego podmiotu ma być silnie zróżnicowane, co zostanie zapewnione poprzez kreację poszczególnych mandatów przez odrębne organy. Poszczególnych członków Rady Fiskalnej wybierać będą Prezydent RP, kolegium Najwyższej Izby Kontroli, członkowie sejmowej komisji właściwej do spraw budżetu, Minister Finansów, przedstawicieli organizacji związkowych, organizacji pracodawców oraz przedstawicieli organizacji jednostek samorządu terytorialnego. Planuje się, że nowa ustawa wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2026 roku. Data ta będzie więc tożsama z rozpoczęciem działalności przez projektowany organ.
