W ostatnim tygodniu Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi skierował do konsultacji publicznych (w których udział bierze łącznie aż 66 organizacji, zrzeszeń oraz związków pozarządowych) oraz uzgodnień międzyresortowych projekt Ustawy o unijnej sieci danych dotyczących poziomu zrównoważenia gospodarstw rolnych. Stanowi on swoistą reakcję na obowiązek dostosowania krajowych przepisów prawnych do przepisów obowiązujących w Unii Europejskiej a dotyczących zbierania danych rachunkowych z gospodarstw rolnych. Tym samym do polskiego ustawodawstwa wprowadzone zostanie Rozporządzenie Rady (WE) nr 1217/2009 z dnia 30 listopada 2009 r. ustanawiającego sieć danych dotyczących poziomu zrównoważenia gospodarstw rolnych (Dz. Urz. UE L 328 z 15.12.2009, str. 27, z późn. zm.) Nadmienić warto, że wskazane rozporządzenie zostało już na szczeblu unijnym znowelizowane Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/2674 z dnia 22 listopada 2023 r. w sprawie zmiany rozporządzenia Rady (WE) nr 1217/2009 w odniesieniu do przekształcenia sieci danych rachunkowych gospodarstw rolnych w sieć danych dotyczących poziomu zrównoważenia gospodarstw rolnych (Dz. Urz. UE L 2023/2674). Nowelizacja dotychczas obowiązującego aktu prawnego wynikała z konieczności spełnienia wymogów wspólnej polityki rolnej Unii Europejskiej. Dlatego też dotychczasową sieć danych rachunkowych gospodarstw rolnych przekształca się w sieć danych dotyczących poziomu zrównoważenia gospodarstw rolnych dla zbierania i analizy danych uzyskiwanych z gospodarstw obejmujących wymiar gospodarczy, środowiskowy i społeczny. Pamiętać również trzeba, że wskazane rozporządzenia Unii Europejskiej, to akty prawne o zasięgu ogólnym, są one wiążące w całości i stosowane bezpośrednio w państwach członkowskich Unii Europejskiej.
Dane uzyskiwane w ramach sieci, wykorzystywane będą do oceny dodatkowych aspektów związanych z poziomem zrównoważenia rolnictwa Unii Europejskiej. Jak wskazał wnioskodawca projektu, tj. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi ,,Do końca 2024 r. dane zbierane z gospodarstw rolnych obejmują 16 tematów, w tym 13 w wymiarze ekonomicznym, 2 w wymiarze społecznym i 1 w wymiarze środowiskowym. Od 2025 r. do obecnego zestawu danych dochodzi 26 nowych tematów, w tym 5 w wymiarze ekonomicznym, 6 w wymiarze społecznym i 15 w wymiarze środowiskowym oraz 2 tematy ekonomiczne zostają rozszerzone". Projektowana ustawa ma za zadanie określić zadania oraz właściwość organów i jednostek organizacyjnych w zakresie unijnej sieci danych dotyczących poziomu zrównoważenia gospodarstw rolnych na terytorium Polski.
Przypomnieć też trzeba, że zgodnie z treścią rozporządzenia nr 1217/2009 z dnia 30 listopada 2009 r. każdy z krajów członkowskich Unii Europejskiej zobowiązany jest do wyznaczenia tzw. agencji łącznikowej. Podmiot ten odpowiedzialny będzie m.in. za:
- sporządzanie i przedkładanie komitetowi krajowemu do zatwierdzenia, a następnie przekazywanie Komisji Europejskiej planu wyboru gospodarstw przekazujących dane, który jest sporządzany na podstawie najbardziej aktualnych danych statystycznych;
- opracowanie listy gospodarstw przekazujących dane oraz listy biur rachunkowych gotowych i zdolnych do wypełnienia sprawozdań z gospodarstw rolnych;
- gromadzenie sprawozdań z gospodarstw rolnych przesłanych przez biura rachunkowe i weryfikację prawidłowości należytego wypełnienia;
- przesyłanie Komisji Europejskiej prawidłowo wypełnionych sprawozdań z gospodarstw rolnych niezwłocznie po ich sprawdzeniu.
W projekcie proponuje się, aby wspomnianą w przepisach rozporządzenia z 2009 roku agencją łącznikową stał się Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy. O znaczeniu i roli informacji gromadzonych przez agencję łącznikową, świadczy fakt, że zagregowane dane będą wykorzystywane między innymi do oceny skutków proponowanych zmian w prawie unijnym w obszarze wsparcia rolnictwa w państwach członkowskich Unii Europejskiej jak i corocznego określania wysokości dochodów gospodarstw rolnych działających na obszarze Unii Europejskiej. Jednocześnie wnioskodawca podkreśla, że w stosunku do zakresu wcześniej gromadzonych danych, niezbędne będzie unowocześnienie systemu zbierania i analizy danych z gospodarstw rolnych.
Na potrzeby krajowej agencji łącznikowej, jaką stanie się Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, zawierane będą umowy z wojewódzkimi ośrodkami doradztwa rolniczego, tj. podmiotami zbierającymi dane z gospodarstw rolnych. Nadmienić trzeba, że przekazywanie przez rolnika danych dotyczących poziomu zrównoważenia gospodarstw rolnych jest całkowicie dobrowolne i wymaga jego zgody.
Jednocześnie realizując obligi wynikające z prawa Unii Europejskiej, w projekcie ustawy projektuje się, że w Polsce minister właściwy do spraw rolnictwa powoła Komitet Krajowy do spraw Unijnej Sieci Danych Dotyczących Poziomu Zrównoważenia Gospodarstw Rolnych. Członkami tego gremium będzie między innymi po dwóch przedstawicieli Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Ministra Finansów. Po jednym przedstawicielu reprezentować będzie Ministra Klimatu i Środowiska, Ministra Rozwoju i Technologii, Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, agencji łącznikowej oraz Krajowej Rady Izb Rolniczych. Organ ten odpowiedzialny będzie za koordynację wskazanych wcześniej zadań. Planuje się, że nowa ustawa wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2025 roku.
