Wzmocnienie poziomu ochrony dochodów krajowych podmiotów prowadzących działalność w zakresie skupu, przechowywania, obróbki, przetwórstwa produktów rolnych oraz dalszej odsprzedaży nabywanych produktów rolnych, jak również polskich producentów rolnych, stanowi główny cel prac nad projektem Ustawy o zmianie ustawy o Funduszu Ochrony Rolnictwa oraz niektórych innych ustaw. Przypomnieć warto, że wejście w życie z dniem 1 lipca ubiegłego roku Ustawy o Funduszu Ochrony Rolnictwa miało na celu wzmocnienie stopnia ochrony krajowych producentów rolnych poprzez wprowadzenie instytucji wypłacania rekompensat tym podmiotom, które nie otrzymały zapłaty za produkty rolne sprzedane podmiotowi skupującemu, który stał się niewypłacalny. Ty samym polscy producenci rolni zyskać mieli dotychczasową ochronę, istotnej zwłaszcza dla przetrwania producenta, jak również i jego rodziny w sytuacji, w której wystąpi nagły spadek przychodów. Powstały niedawno z inicjatywy Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi fundusz wspiera producentów prowadzących skup, przechowywanie, obróbkę, przetwarzanie jak i dalszą odsprzedaż produktów rolnych. I to z funduszu prowadzonego przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (KOWR) wypłacane są rekompensaty. Zastrzec trzeba, że środki zgromadzone na kontach Funduszu nie stanowią środków publicznych w rozumieniu Ustawy o finansach publicznych.
Wysokość rekompensaty ustala się jako iloczyn procentowej stawki ustalonej corocznie przez Ministra właściwego do spraw rynków rolnych i kwoty wierzytelności netto za zbyte produkty rolne, za które producent rolny nie otrzymał zapłaty od podmiotu skupującego, który stał się niewypłacalny. Nadmienić trzeba, że podstawowe źródło środków funduszu stanowią wpłaty dokonywane na rzecz Funduszu przez obowiązane podmioty skupujące, które są podatnikami podatku od towarów i usług. Wpłaty są naliczane w wysokości 0,125% wartości produktów rolnych bez wskazanego podatku. Dodatkowo fundusz zasilany jest odsetkami od środków lokowanych w formie depozytu Ministra Finansów.
Wnioskodawca projektu, tj. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi podkreśla, że dotychczasowa praktyka wykazała, że producenci rolni nie występują o wypłatę rekompensat w sytuacji, gdy nie uzyskiwali zapłaty od podmiotów skupujących, którymi okazywały się być podmioty prowadzące działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. W takim przypadku producent rolny ubiegający się o przyznanie rekompensaty nie byłby wstanie załączyć listy wierzytelności od podmiotu, który wykreślił swoja działalność gospodarczą z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. W treści ustawy nowelizującej proponuje się więc uchylnie przesłanki uznania podmiotu skupującego za niewypłacalny w postaci wykreślenia podmiotu będącego osobą fizyczną z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej lub wydania względem niego decyzji o zakazie wykonywania działalności regulowanej objętej wpisem.
Producenci rolni zwracali też uwagę, że ustanowiony w treści ustawy oblig dotyczący deklarowania, naliczania i wpłacania na rachunek Funduszu Ochrony Rolnictwa należności w kwocie 0,125% wartości skupionych produktów rolnych w cenach netto, wydaje się być zbyt wysokim. Projektuje się więc zmianę wysokości współczynnika z 0,125% do zaledwie 0,07% wartości skupionych produktów rolnych w cenach netto. Dodatkowo, ograniczeniu ulec ma stopień zbiurokratyzowania obowiązujących procedur - dąży się do ograniczenia liczby składanych deklaracji i terminu wpłacania należności na rachunek FOR do rocznych deklaracji i jednorazowych wpłat na rachunek do 31 stycznia roku następnego po roku rozliczeniowym.
Planuje się także rezygnację z nakładania kar za brak złożenia przez podmioty skupujące deklaracji. W dotychczasowym stanie prawnym ciąży na nich obowiązek składania dyrektorowi oddziału terenowego KOWR właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę podmiotu skupującego, na formularzu opracowanym przez KOWR i udostępnionym na jego stronie podmiotowej, kwartalnych deklaracji o wysokości naliczonych wpłat na Fundusz. Deklaracje zawierają obecnie określenie nazwy, siedziby albo imienia i nazwiska i miejsca zamieszkania podmiotu, określenie ilości i rodzaju nabytych produktów rolnych stanowiących podstawę naliczenia wpłaty na Fundusz, kwotę należną z tytułu wpłaty na Fundusz za dany kwartał oraz pouczenie, że w przypadku niewpłacenia w terminie kwoty naliczonej lub wpłacenia tej kwoty w niepełnej wysokości, deklaracja stanowi podstawę do wystawienia tytułu wykonawczego. Z chwilą wejścia w życie nowych regulacji, sankcje będą dotyczyły wyłącznie braku wpłat należności na rachunek Funduszu Ochrony Rolnictwa.
Analiza danych przedstawionych przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa wskazuje, że omawiana forma wsparcia producentów rolnych jest konieczną i warto ją rozwijać. W 2023 roku złożono 709 wniosków o wypłatę rekompensat na łączną kwotę 31,84 mln zł, z czego pozytywnie rozpatrzonych zostało 451 wniosków, na podstawie których producenci rolni uzyskali rekompensaty w wysokości 17,1 mln zł. Z kolei w 2024 roku wpłynęło jak dotąd 1077 wniosków, pozytywnie rozpatrzono 606 wniosków na kwotę 20,65 mln zł.
Ustawa ma wejść w życie po upływie czternastu dni od dnia jej ogłoszenia.
