Opublikowanie w ostatnich dniach projektu Ustawy o zmianie ustawy o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych oraz niektórych innych ustaw stanowi konsekwencję publikacji przez Komisję Europejską przepisów regulujących unijne standardy w zakresie sektora owoców i warzyw. Konkretnie zaś, to wejście w życie Rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2023/2429 z dnia 17 sierpnia 2023 r. uzupełniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1308/2013 w odniesieniu do norm handlowych dotyczących sektora owoców i warzyw, niektórych przetworów owocowych i warzywnych oraz sektora bananów oraz uchylające rozporządzenie Komisji (WE) nr 1666/1999 oraz rozporządzenia wykonawcze Komisji (UE) nr 543/2011 i (UE) nr 1333/2011 wywołuje skutki w krajowym porządku prawnym. W tym analizowanym przypadku powstała konieczność dostosowania treści zawartych w Ustawie z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1980) do nowych rozwiązań prawnych ustanowionych przez Komisję Europejską. Zdaniem wnioskodawcy projektu ustawy, tj. Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, zakres przedmiotowy zmian pochodzących od unijnego ustawodawcy powoduje, iż zachodzi konieczność nowelizacji ustawy o IJHARS, nie zaś Ustawy z dnia 19 grudnia 2003 r. o organizacji rynków owoców i warzyw oraz rynku chmielu (Dz. U. z 2023 r. poz. 1318).
W projekcie nowelizującym sferę jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych wnioskodawca w szczególności odnosi się do obszaru dotychczas nie poddanego regulacji w polskim prawie, tj. kwestii umożliwiających identyfikowanie ewentualnych celowych naruszeń przepisów prawa żywnościowego wynikających ze stosowania nieuczciwych lub oszukańczych praktyk oraz pozwalających uwzględniać informacje dotyczące takich naruszeń przekazywanych w ramach mechanizmów pomocy administracyjnej. Znaczenie tej sfery akcentuje Komisja Europejska powołując się na ustalenia unijnej Dyrekcji Generalnej do spraw Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności, zdaniem której podstawy prawne działania organów Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych nie umożliwiają realnej kategoryzacji zamierzonych oszustw żywnościowych, a tym samym gwarantowania właściwego poziomu ochrony zdrowia konsumentów. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi zwraca jednocześnie uwagę, że w obecnym stanie prawnym dostrzegalne są luki kompetencyjne po stronie organów IJHARS w zakresie badania stopnia zawinienia podmiotów odpowiedzialnych za wprowadzenie do obrotu zafałszowanych artykułów rolno-spożywczych. Wskazane organy nie dysponują również obecnie możliwościami w zakresie reagowania na sytuacje, w których występuje próba wwiezienia na obszar Rzeczypospolitej artykułów rolno-spożywczych deklarowanych niezgodnie z prawdą jako niebędące żywnością bądź też produktów, które z racji przywozu w ilościach mniejszych niż określone w przepisach nie podlegają obecnie kontrolom ze strony organów Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, a co do których istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że będą wprowadzane do obrotu.
W związku z powyższym wnioskodawca proponuje przeniesienie przepisów regulujących kwestie związane z jakością handlową produktów sektora owoców i warzyw –
z Ustawy z dnia 19 grudnia 2003 roku o organizacji rynków owoców i warzyw oraz rynku chmielu do Ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych. Nowe przepisy uzupełnione mają zostać o regulację pozwalającą cofnąć uznanie organizacji producentów owoców i warzyw za nieprzekazywanie wymaganych przepisami UE informacji dotyczących ich działalności do końca okresu zawieszenia.
Projektuje się także uzupełnienie przepisów o sankcję za naruszenie wymogów dotyczących faktur odnoszących się do produktów objętych nowymi regulacjami unijnymi, jak również określenie kompetencji Głównego Inspektora Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych do ustanowienia i publikowania wykazu zatwierdzonych handlowców. Przyszła ustawa zawierać ma także stypizowanie definicji handlowca w oparciu o Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2023/2430 z dnia 17 sierpnia 2023 r. ustanawiające przepisy dotyczące kontroli zgodności norm handlowych w odniesieniu do sektora owoców i warzyw, niektórych przetworów owocowych i warzywnych oraz sektora bananów. Do przepisów transponowanych do polskiego prawa zaliczyć należy również wprowadzenie upoważnienia dla Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi do określenia w drodze aktu wykonawczego tych obszarów produkcyjnych, w których będzie możliwe zwolnienie z wymogów norm handlowych m.in. produktów sektora owoców i warzyw sprzedawanych przez producentów konsumentom na lokalnym rynku i w drodze dostawy bezpośredniej. Zgodnie z danymi przedstawionymi przez wnioskodawcę, m.in. w oparciu informacje pochodzące od Głównego Inspektoratu Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, w Polsce jest 16 826 handlowców wprowadzających do obrotu owoce i warzywa oraz ok. 135 tysięcy obiektów produkcji żywności (wg. GUS-u). Planuje się, że nowa ustawa wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
